Verhalenbundel

Door te klikken op de tekst "Verhalenbundel" hierboven opent u de digitale versie van de Verhalenbundel 100 jaar Duinrust.

Juryrapport verhalenwedstrijd Duinrust honderd jaar

De eerste indruk

Even was de jury er stil van. Drieënvijftig (53!) inzendingen bij de verhalenwedstrijd naar aanleiding van het honderdjarig bestaan van het vakantiehuis Duinrust aan de Badweg 79 op Schiermonnikoog. Nog één keer: drieënvijftig… En niet alleen het aantal, ook de kwaliteit overtrof ieders stoutste verwachting. Neem alleen al de vorm. ‘Gewone’ verhalen natuurlijk, maar ook brieven. Gedichten. Een stripverhaal. Spannende jongensboekverhalen over een geheime gang naar de vuurtoren, een tijdmachine bij paal veertien en de oorsprong van de zeemeerminnen aan de voorzijde van Duinrust. Pratende monniken op een schilderij in de eetkamer, het beeld in de tuin waarop soms een mysterieuze tekst verschijnt, het kloppertje bij de deur dat soms verdwijnt als je heel goed oplet. Het geheim van het schubbenfeest werd onthuld en eindelijk kennen we het lot van die ene, grote hond. Drieënvijftig verhalen, sommigen stemden tot nadenken, anderen waren ontroerend, veel ontlokten een glimlach. De liefde kwam aan bod, maar ook het verlies. Daar aan de Badweg zijn nieuwe hoofdstukken in het leven begonnen, maar er werden ook boeken dichtgeslagen. Herinneringen, heel veel herinneringen. Aan vroeger, toen vakanties in Oostmahorn begonnen. Aan vorig jaar, toen Artificial Intelligence zijn intrede had gedaan en al die zomers en winters, en natuurlijk die ene keer Sint Maarten, daar tussenin. De perspectiefwisselingen waren vaak verrassend en altijd origineel. Vaak sprak een gast, soms een vriend of familielid. Maar ook de verliefde buurjongen of een voorbijganger. Een muizenfamilie die in de buurt resideerde en op enig moment zelfs het huis zelf. Het zal duidelijk zijn, de driekoppige jury zag zich in het weekend van 20 en 21 januari voor een enorme taak gesteld.

Procedure en beoordelingscriteria

Alle verhalen zijn nauwkeurig gelezen, er zijn zaken onderstreept, er is in de kantlijn gekrabbeld en er zijn aantekeningen gemaakt. Belangrijk is ook dat de drie juryleden de verhalen bewust niet in dezelfde volgorde hebben gelezen, zo is voorkomen dat op het moment dat de laatste verhalen aan bod kwamen de eersten al weer min of meer vergeten waren. En uiteraard zijn alle verhalen geanonimiseerd aan de jury overhandigd, dat wil zeggen dat de ondertekening steeds was weggelakt. Desalniettemin kon in een paar gevallen, door de keuze van het onderwerp of de naam van een oom, tante of moeder, de identiteit door een insider tamelijk eenvoudig worden vastgesteld. We spraken af dat indien minimaal twee  juryleden wisten wie de schrijver of schrijfster was het betreffende verhaal uit competitie moest worden genomen, dan achtte de jury de objectiviteit niet meer optimaal gewaarborgd. (Dit is overigens slechts eenmaal het geval geweest.)

De jury heeft in zijn beoordeling gelet op thematiek (is het verhaal verrassend of herkenbaar), gelet op de sfeertekening (passen vormen inhoud bij Schiermonnikoog), op stijl en op de mate waarin het de lezer meeneemt in het verhaal. Daarnaast wogen zaken als speelsheid, durf en natuurlijk de wijze waarop het eiland en/of Duinrust werd geportretteerd mee. Een rechtstreekse link naar het huis of de honderd jaar was niet vereist, maar gold wel als een pre.

Eervolle vermeldingen

De jury hecht eraan om naar voren te brengen dat drie van de niet-winnaars een eervolle vermelding verdienen.

• Het betreft hier allereerst het in het Oekraïens geschreven verhaal ‘Duinrust’ van Veronika Bulianska (de jury heeft kennis genomen van de Nederlandse vertaling). Vooral dat moment in de tuin waarop één van de gezinsleden zich afvroeg of het gezin misschien omgekomen was bij een raketinslag in hun thuisstad en dat ze nu in de hemel waren beland is aangrijpend. Het op bijna nuchtere toon confronteren van dit ‘aardse paradijs’ met de verschrikkingen een paarduizend kilometer verderop getuigt van een vorm van moed die niet onvermeld mag blijven.
• Een tweede eervolle vermelding betreft het verhaal ‘Schaduwsprookje’. Een prachtig stripverhaal met geweldige tekeningen die illustreren hoe schaduwen kunnen samenvallen wanneer je door de ogen van een meeuw kijkt. Een verhaal getekend en geschreven door Louis Deleu over liefde en over bij elkaar horen, buitengewoon origineel.
• En de derde eervolle vermelding is voor het eerder genoemde en uit competitie genomen verhaal ‘De mooiste plek van de wereld’. Op bijna analytische wijze beredeneert de scribent Martje Mulder dat slechts één plek op deze aarde de allermooiste kan zijn. En wanneer alle voordelen op een rijtje worden gezet, ligging, uitzicht, gezelschap en nog een stuk of tien essentiële kwaliteiten resteren… één of twee vierkante meters op het voorbalkon van Duinrust. Speels en overtuigend, de jury volgt de schrijfster en vindt dat ook deze bijdrage apart genoemd moet worden. A

De wedstrijd

Dan de wedstrijd zelf. Van drieënvijftig verhalen is teruggewerkt naar een ‘top twaalf’ waarin alledrie de juryleden zich herkenden. Na uitgebreide discussie waarin opnieuw gewikt en gewogen werd, werd dit teruggebracht naar een top zeven. Deze zeven zijn daarna opnieuw gelezen en opnieuw besproken. Een top drie resteerde. Toen overeenstemming over deze top drie was bereikt werd de eerste fles wijn ontkurkt. De bodem van deze fles was al in zicht toen vastgesteld kon worden: “We hebben een winnaar”. De nummers één, twee en drie waren bepaald. We noemen ze hier in omgekeerde volgorde.

Nummer drie

Op de derde plaats is ‘Het lied van zijn eiland’ geëindigd. Een prachtig, bijna literair vormgegeven verhaal van Pien van den Boom waarin ‘ownership’ een grote rol speelt. Het eiland is van de hoofdrolspeler (Tjeerd). Duinrust, is ‘het huis van mama’. De jury herkende dit gevoel. Het gevoel van thuis zijn, erbij horen, verantwoordelijkheid willen dragen. Het is overigens niet iedereen gegeven, maar Tjeerd hoorde het al van jongs af aan, het lied van het eiland. Hij hoorde het als kind, soms was het weg, leek het verdwenen, maar nu, onduidelijk blijft overigens hoe oud Tjeerd is, hoort hij het weer. Hier gaat Tjeerd, die Ellen verloren is, zelf ook dood, zo bedenkt hij. Maar eigenlijk is het geen sterven maar terugkeren. Zoals die oude vrouw, zoals dat verliefde stel, zoals dat laatste blad aan de boom in november. Zoals de zee die precies op tijd het wad opspoelde. “Zij waren hier geboren, zij keerden hier terug” is de slotzin. Het verhaal is niet het meest toegankelijke, het verdient het, heeft het misschien zelfs nodig, meerdere keren te worden gelezen. Maar het is ragfijn in de manier waarop ‘het huis met de zwaluwen’ wordt beschreven, in de wijze waarop dat eilandgevoel dat bewoners en trouwe badgasten verbindt wordt geduid. Een aanrader!

Nummer twee

Als nummer twee koos de jury het verhaal ‘Duinrust’ van Mireille Geus (er waren uiteraard meerdere verhalen met deze titel). Een feest van herkenning. De hoofdfiguur ontmoet in het dorp een ex geliefde. En hoewel hij nog niet aan zo’n ontmoeting toe is spreekt hij haar toch aan. Misschien is de relatie wat rommelig beëindigd, misschien ook niet. In elk geval vertelt hij haar dat hij in Duinrust verblijft, hij noemt zelfs het adres. Een impliciete uitnodiging tegen wil en dank. Diezelfde dag nog gaf zij gehoor aan de uitnodiging. Hij ziet haar aankomen, loopt haar tegemoet. Aan de rand van de tuin aangekomen ziet zij zijn echtgenote achter het raam, eigenlijk weet ze genoeg. En hij ook, een vorig hoofdstuk uit zijn leven kan mooi, inspirerend zelfs, zijn geweest zijn, maar dat hoofdstuk is voorbij, dat deel van het boek is uit, andere bladzijde zijn nu opgeslagen. “Je moet gaan” zegt hij. “Ze draaide zich abrupt om, klaar om voor altijd uit zijn leven te lopen” is de volgende zin. Nog even houdt hij haar tegen, hij geeft haar een oude gebroken schelp, iets van hem. Ze kijkt ernaar en knikt. De jury heeft uitgebreid van gedachten gewisseld over het volgende (deel)zinnetje “…ze begreep iets dat hij niet snapte”. Stilistisch weinig fraai. Uit de context gehaald zou je het zelfs een draak kunnen noemen. Maar … de jury bestond uit drie mannen van in de zestig. Mannen die dit gevoel kennen. Mannen die uit eigen ervaring weten dat zo’n draak van een zin soms heel waar is. “Ze begreep iets dat hij niet snapte”. Een prachtig, herkenbaar verhaal. Een verhaal over het verleden dat misschien mooi was, maar dat toch echt beter niet terug kan komen. Voor oudere lezers een feest van herkenning, voor jongere lezers een buitengewoon nuttige waarschuwing. Een verdiende tweede plaats.

En we hebben een winnaar

En dan de nummer één. Het verhaal geschreven door Marianne Eringa met de titel ‘De eerste keer’. Het verhaal gaat over een vriendinnengroep. Er is niet één hoofdrolspeler, de hele groep staat centraal. Of … ja toch wel, er is wel een hoofdrolspeler. Zij die er niet meer bij is. Ze is overleden. De groep van negen vriendinnen is nu een groep van acht geworden. Natuurlijk wil niemand dat. Nummer negen is er in zekere zin nog wel. Moet er zijn. In elk gesprek, met een kop koffie of een glas in de hand komt zij naar voren en tijdens lange, vaak zwijgzame wandelingen is zij in ieders gedachten. Maar toch… ze is er niet meer. Voor het eerst anders, voor het eerst zonder haar, voor het eerst met z’n achten. De eerste keer. Terzijde moet worden opgemerkt dat meerdere vriendinnen uit deze groep over dit verlies hebben geschreven, steeds mooi, steeds eerbiedig, steeds herkenbaar.

Toch heeft de jury dit verhaal gekozen omdat het zo nadrukkelijk die ‘eerste keer’ benoemt. Herkenbaar voor iedereen die ooit een groot verlies leed. De eerste kerst, de eerste verjaardag, de eerste vakantie zonder haar of zonder hem. En ook op een andere manier is het herkenbaar. Want wie kent ze niet, de vriendinnengroepen. Op de boot, in het restaurant en op het strand, je komt ze steeds weer tegen. Groepjes vriendinnen die elkaar kennen sinds hun studententijd, sinds hun eerste baan, van een sportvereniging of omdat ze ooit in hetzelfde huis woonden. En al die groepjes hebben een vast weekend waarop ze elkaar zien. Waarop ze praten over huwelijken, kinderen en carrières. Waarin ze vertrouwelijk worden, vertellen over hoop en over teleurstelling. Waarin ze met elkaar delen wat ze met niemand anders kunnen delen. En hier was dus ook sprake van zo’n groepje. Een groepje van negen, dat nu aarzelde of ze een groepje van acht zouden worden. Kon dat, wilden ze dat, paste dat. De groep van acht ontdekte dat het ‘heerlijke huis’ gelukkig nog steeds voelt als ‘haar huis’. Toch zal het nooit meer hetzelfde zijn. Het verhaal besluit met de volgende korte zinnen, zinnen waaruit verdriet blijkt, gemis, maar waarin ook doorklinkt dat gewoontes, rituelen en een huis aan de Badweg op Schiermonnikoog troost kunnen bieden. “De warme jas heeft een flinke scheur gekregen, dat is wel duidelijk geworden deze eerste keer. Maar het blijft een warme jas. De jas van haar.” 

Tenslotte

Tot slot, de jury heeft het als een eer ervaren de drieënvijftig inzendingen te mogen lezen, bespreken en beoordelen en de leden van de jury zijn dankbaar voor het in hen gestelde vertrouwen. Gedurende het hierboven beschreven proces hebben zij mogen genieten van de vriendschap, de gastvrijheid en de buitengewoon goede zorgen van Herman en Minny Mulder voor wie werkelijk geen moeite teveel was. Een prachtig initiatief die verhalenwedstrijd, een initiatief dat naar onze stellige overtuiging bij het huis en bij het eiland past, een initiatief waarvoor wij onze hoed diep afnemen. Het was een voorecht hieraan een bijdrage te mogen leveren.

Luuk Hajema

Henk Hofstra

Sjon Stellinga